Artikel : Een Autopoietisch Conflict Model
De structuur bepaalt de reactie
Ik begin met een voorbeeld dat ik vaker zal gebruiken in de volgende secties: Een stel is net getrouwd. Ze zijn hevig verliefd, maar op een feestje ziet de man zijn vrouw praten met een van haar exen op een manier die hij niet leuk vindt. Hij wordt zeer verontrust.
Ieder mens heeft de neiging om in zijn omgeving in vrede te leven. Dit heet homeostase.[6] In een conflict wordt de omgeving niet langer als veilig gezien. Dan worden de impulsen waargenomen en gezien als een bedreiging. De man ziet zijn vrouw praten op een manier die in hem de overtuiging doet rijzen dat ze hem bedriegt, maar het zou ook angst kunnen opleveren voor verlies, of boosheid op haar ex. Het systeem (de man) kan blijkbaar de impuls van het zien van de vrouw op wie hij verliefd is, vrolijk kletsend met een ex, niet aan en hiermee komt hij in een intern conflict terecht. Dit levert in hemzelf een dissonantie op. Hiermee bedoel ik het eerst onbestemde gevoel dat iets niet in orde is, van bedreiging, onvrede en interne spanning, dat echter kan uitgroeien.[7] De impuls wordt in de reactie van het systeem gezien als een bedreiging, en het is daarmee kennelijk iets waarmee de structuur is (nog) niet geleerd om te gaan. In de structuur is kennis (cognition) niet beschikbaar om te compenseren voor de dreiging. De man weet in werkelijkheid niet eens of zijn vrouw hem bedriegt. Het kan waar zijn, of het kan onzin zijn. Anders gezegd: het individu in conflict heeft niet geleerd om goed te reageren op de impulsen en reageert niet op een adequate manier (dat wil zeggen om te leven in vrede). Dit gebeurt omdat zijn huidige structuur bepalend is voor de mogelijke manieren van reageren, en daaronder is zijn eerste reactie van zich bedreigd voelen begrepen, en (zoals gezegd) in zijn structuur is de kennis voor een adequate andere reactie (nog) niet beschikbaar. Alleen wanneer hij heeft geleerd om te compenseren voor de impuls is het mogelijk het conflict op te lossen. Op deze manier daagt het conflict hem uit tot het ontwikkelen van nieuw repertoire in zijn denken en handelen en zo is het conflict een leerproces! Het is zelfs een leerproces onder hoge druk, omdat de individuele mens zich geconfronteerd ziet met een onveilige omgeving, die het behoud van de aanpassing en de structurele koppeling bedreigt die hij met deze omgeving heeft. In deze situatie komt het fundamentele biologische hard wired, dus wat wij instinctief gedrag noemen vaak naar boven, bijvoorbeeld de vecht- of vluchtreactie. Iedereen kent en heeft de ervaring dat in een heel gestreste situatie het lichaam het lijkt over te nemen, soms met pijnlijke resultaten.
Omdat de structuur de mogelijke reacties bepaalt, moet het duidelijk zijn dat een conflict niet wordt bepaald door wat algemeen gezien wordt als de “feiten”, de zaak waarover de partijen lijken te vechten. We weten dat allemaal, omdat “feiten” die voor de ene persoon een reden zijn om zijn schouders op te halen, voor een ander een echte casus belli kunnen zijn. Dit is algemeen bekend, maar om de juiste conclusies hieruit te trekken blijkt uiterst moeilijk. In het voorbeeld is het de man die niet naar zichzelf kijkt om te onderzoeken waarom hij denkt wat hij denkt, maar hij exporteert het “waarom” en projecteert dat.