Artikel : Een Autopoietisch Conflict Model
De volgende en laatste stap: naar compassie
Hoewel het misschien vreemd mag lijken, is dit de enige en ook ultieme manier om het echte, dus interne conflict ook echt op te lossen. Om dit te laten zien maak ik een omweg, terwijl ik een aantal van de eerdere argumenten nogmaals de revue laat passeren.
Ik stelde dat een impuls die aanleiding geeft tot een interne verwerking die het gedrag aanstuurt uiteindelijk niet zo belangrijk is. Het is de interne verwerking die telt. De waargenomen impuls kan zelfs illusoir zijn. In het voorbeeld van het net gehuwde stel kan dit het geval zijn. De man ziet zijn vrouw praten en zijn jaloezie stuurt hem in een conflict. Alle goocheltrucs en circusacts zijn gebaseerd op dit principe van illusie: het systeem zelf kan niet onderscheiden tussen feit en fictie. Dat is de reden waarom ze zo spannend zijn. Dit is ook de reden waarom dromen zo beangstigend kunnen zijn.
Wat er gebeurt is dat op een waargenomen impuls, feit of fictie, het systeem een interne bewerking begint. Wat het resultaat zal zijn is onbekend, totdat het in het bewustzijn komt. Het werd verwerkt door het systeem als geheel, voordat het resultaat in het bewustzijn kwam. Dit kan lang of kort duren. De tijd tussen de impuls en de uitkomst van de interne bewerking kan seconden zijn, dagen of nog veel langer. Hieruit volgt dat het systeem zelf niet bestaat in het bewuste of het onbewuste als stand-alone elementen, maar als een geheel dat beide omvat. Modern psychologisch onderzoek toont onder andere aan dat het onderbewustzijn veel competenter is in het oplossen van ingewikkelde puzzels dan het bewuste. Het bewuste deel is alleen geschikt voor zeer eenvoudige handelingen en complexe beslissingen worden met het bewuste deel meestal maar slecht gemaakt.[36] Iedereen weet dat het kan gebeuren dat het antwoord op een moeilijk probleem als het ware ontstaat uit het niets. Ineens, onder de douche, in het bos, door een zijdelingse opmerking van een ander is de oplossing voor een probleem daar. Grote Nobelprijs winnende ontdekkingen zijn op deze manier gedaan. In de theorie van autopoiesis is het bewustzijn altijd al gezien als een soort interface tussen het systeem (waarvan het deel uitmaakt) en de omgeving. [37]
We kennen ook allemaal de situatie dat het soms kan lijken dat het bewustzijn niet in staat om een situatie te overzien en dat het lichaam het lijkt over te nemen. Soms is het de vecht-of vluchtrespons, maar wij kennen ook allemaal wel dat het gebeurde dat op een gegeven moment de situatie zo was dat het lichaam het als het ware overnam en u op dat moment het gevoel kreeg dat het niet helemaal de juist manier was, wat later inderdaad soms zo bleek te zijn. Dit bewijst dat het bewuste deel de situatie soms niet kan overzien en het overlaat aan een diepere laag. Maar omdat die op dat moment ook geen tijd heeft om een goede reactie te beramen wordt datgene gedaan dat in het handelingsrepertoire als het ware het eerst voorhanden is in het systeem. Dit kan zijn dat mensen gaan meppen, schelden, en zo voort, in wezen onbeheerste reacties die laten zien dat het systeem het niet aan kan.
Meestal is er wel voldoende tijd en geeft de verwerking in het onbewuste aanleiding tot chemische/hormonale/elektrische reacties in het lichaam die worden weergegeven in het bewustzijn in allerlei emoties en gevoelens.[38], [39] Meestal raakt de persoon daardoor niet overspoelt of raakt hij de kluts kwijt. Wat er aan de hand is dat door de emoties en gevoelens die in zijn bewustzijn komen en die bij negatieve emoties en gevoelens altijd onaangenaam zijn, gezocht gaat worden naar de reden waarom hij die gevoelens en emoties heeft. En omdat het vast staat dat hij deze gevoelens en emoties heeft, zal hij ze voor waar houden. Deze gevoelens en emoties zijn waarheid voor het systeem, net zo als de illusie van de goocheltrucs, en daarom gaat hij op zoek naar een reden waarom hij voelt wat hij voelt.
De volgende stap is een eenvoudige oorzaak en gevolg mechanisme. Ik geef weer een voorbeeld. Omdat u net een brief hebt gelezen (of wat dan ook als impuls aanwezig is) en nu voelt u zich erg boos, is het de inhoud van deze brief, die het veroorzaakt en bent u boos geworden op de schrijver ervan. In het geval van het stel: Omdat de man zijn vrouw zag praten met een ex en hij zich jaloers voelde, moet dit gevoel gerechtvaardigd worden. En omdat gevoelens “waar” zijn, worden deze geprojecteerd op de persoon of situatie die dit “natuurlijk” heeft veroorzaakt. Wij mensen voelen en vervolgens beginnen we pas te denken, zo lijkt het. [40] Maar als je beter kijkt naar de situatie is de projectie alleen de koppeling van die persoon aan een van zijn eigen menselijke ondeugden en als gevolg daarvan is de bedachte oorzaak slechts fictief. Het verhaal van Fred en Allan laat dit zien zoals. Maar het is zeer moeilijk om deze conclusie te bereiken.
Er is een uitweg uit deze doolhof. Zoals gezegd, een heel bijzondere menselijke eigenschap is, dat de mens niet alleen het bewustzijn heeft, maar ook zelfbewustzijn. Voor zover bekend hebben dieren het niet, of slechts in rudimentaire vorm. Zelfbewustzijn maakt het mogelijk om te kijken naar zichzelf, om getuige te zijn van de eigen interne processen en ook van het eigen handelen. In het normale dagelijkse leven bent u bij volle bewustzijn, maar dat bewustzijn werkt maar zelden in de modus van zelfbewustzijn. Het verschil is cruciaal. In zelfbewustzijn kun je beschrijvingen maken in taal van de actuele staat van het eigen systeem. Niemand anders kan dat doen, want dit is ook een interne werking en op die manier een impuls. Ik ben ervan overtuigd dat wij mensen hiermee in staat zijn om nog veel sneller te leren van onze eigen fouten. Wanneer je eenmaal voor jezelf hebt vastgesteld dat deze gevoelens en emoties in conflict volkomen subjectief zijn en dat je ernaar gedragen een keuze is, als je dan met zelfbewustzijn naar de werking van je eigen systeem kijkt, is het mogelijk om deze kennis terug te “voeden” in het systeem als compensatie voor de impuls. Dit gebeurt op een simpele manier waar ik al eerder schreef dat in het geval van het auto incident men kon denken dat de chauffeur die jou snijdt in haast op weg is naar zijn zieke moeder. Wanneer dit bewust wordt gedaan zal het systeem dit zien als “kennis” en is het compensatie voor de impuls. Het behoeft niet echt waar te zijn, maar het helpt om te kalmeren en u niet door uw gevoelens te laten overmeesteren. Dit is niet eenvoudig in het begin, maar mijn ervaring is dat met oefening u de andere partij niet hoeft te zien als tegenstander of zelfs vijand, maar dat u hem kunt zien als vriend en hem niet hoeft weg te zetten als een mens van een mindere soort, zoals vaak wordt gedaan. Dit betekent niet dat u niet met al uw kracht u kunt verzetten tegen wat u ziet als verkeerd. Maar dit wordt dan gedaan in een heel andere gemoedstoestand, namelijk de staat van Ik-Jij.
Dit lijkt misschien erg onrealistisch totdat u het probeert, maar toch, de logica van mijn theorie zegt dit en de ervaring is dat het werkt op deze manier.
Als u uw wederpartij in conflict kunt zien in de staat van Ik-Jij (Buber) zal ongeacht de “feiten” van het conflict, omdat de zeer emotionele gevoelens worden weggenomen voordat ze wortel schieten, uw geschil met uw tegenstander niet meteen zijn beëindigd, maar het conflict in uzelf zal veel gemakkelijker worden opgelost en daarna ook de externe situatie die de aanleiding was. Na enige training zullen deze gevoelens en emoties zich vaak niet meer voordoen. U bent in staat om de situatie beter te kunnen zien, namelijk zoals het is, zonder de oogkleppen van gevoelens en emoties. Dit is geen esoterisch spul, maar het eenvoudige resultaat van een aantal eenvoudige praktijken en (zo zou het moeten zijn) algemene kennis.
Als deze operatie met succes is afgerond kan de persoon te elke situatie of conflict tegemoet treden zonder betrokken te raken op een persoonlijke manier. In het geval van het net gehuwde stel zou hij kunnen denken: “Hoe geweldig kan ze communiceren met mensen, zelfs met hem. Ik ben een gelukkige kerel! “. Of in andere gevallen, zoals het conflict tussen de buren, kunnen zij het niet leuk vinden, maar ze hoeven niet emotioneel betrokken te raken.
Wanneer dit het geval is, zal een situatie of een conflict niet langer gezien worden als een bedreiging, als een onveilige omgeving, maar als gewoon een van de dingen die gebeuren in het leven. De tegenstander is niet langer een ander, een “het”, dat kan/moet worden behandeld als een ding, een obstakel, maar een “Jij”, die gelijk is aan jezelf, met wie in wederkerigheid een relatie teloor dreigt te gaan, maar waarbij dat niets van doen heeft met zijn essentiële gelijkwaardigheid als mens. [41], [42]
Met deze realisatie komt mededogen, echter niet op de wijze van medelijden. Dit zou een gevoel van superioriteit kunnen zijn en het doel volledig missen. Wat ik probeer te zeggen is dat het onmogelijk is om geen compassie voelen voor de tegenstander, want in wezen is hij jou. Dit mededogen werkt in beide richtingen, ook naar uzelf toe. Dit is wat alle grote wijsheidsleraren zeggen en ze hebben gelijk.