Omdat wij instinctief lijken te handelen, en gedrag is hoofdzakelijk gebaseerd op gevoel en intuïtie, is het de vraag of er een uitweg uit deze doolhof is, zodat wanneer er iets gebeurt en er een conflict op het punt lijkt van start te gaan, je kunt vaststellen wat er werkelijk aan de hand is. Een oplossing om mee te beginnen lijkt te liggen in ons zelfbewustzijn. Het is zelf-bewustzijn, het fenomeen dat je jezelf kunt te observeren en kritische beschrijvingen kunt maken van de eigen (interne) staat.[18] Dit helpt natuurlijk alleen als je ook bereid en in staat ben toe te geven dat alle observeren volkomen subjectief is. Als ik in een conflict zeker ben van de slechtheid en de slechte intenties van de andere partij en ik kan alleen maar in al zijn woorden en daden zien dat ik echt gelijk heb, is er niet veel hoop.[19] Maar door de kennis dat mijn structuur uniek is, in feite is er geen enkele ander zoals ik in deze hele wereld en door te weten dat het mijn structuur is, de manier waarop ik “ik” werd die de vorm van de lens bepaalt waardoor ik de omgeving waarneem, is het mogelijk om tot jezelf te komen en te zien dat wat je waarneemt en de wijze waarop je dat waardeert allemaal uiterst subjectief is en geen enkel verband heeft met een objectieve waarheid. Als dit volledig is gerealiseerd kan een mens meer bescheiden worden in het toekennen van het stempel van waarheid in wat hij observeert. Hieruit blijkt dus ook dat er van een objectieve wereld buiten ons geen sprake is, en dat de idee van zekerheid over wat wij waarnemen heel gevaarlijk is. Die zekerheid bestaat alleen in onszelf en negeert alle anderen, ook uw wederpartij in het conflict. Wij kunnen daar alleen uitkomen als wij dit aanvaarden en bereid te zijn om te accepteren dat wij de wereld alleen in samenwerking met anderen creëren.

Dus in het geval van het echtpaar kan de man in zichzelf gaan onderzoeken waarom hij jaloers wordt en tot de ontdekking komen dat hij de ondeugd van jaloersheid nog in zich heeft en kan hij er werk van maken om daar wat aan te doen. In de andere voorbeelden zijn ook dergelijke handelwijzen mogelijk.[20]

U bent de enige die kan proberen te kijken naar de interne werking van uw eigen systeem en door een aantal fundamentele ideeën te kennen is het mogelijk om het eigen gedrag in conflict te traceren. Maar hiervoor is dit bewustzijn nog niet genoeg. Een mens is begiftigd met zelfbewustzijn dat hem in staat stelt, als ware hij een externe waarnemer, om kritische beschrijvingen te maken in taal van de eigen interne processen. In autopoiesis, lang voordat uit modern psychologisch onderzoek bleek dat het het onbewuste lijkt te zijn dat aan het stuur zit, werd het bewustzijn niet gezien als de kern, maar alleen als een soort interface tussen het systeem en de omgeving.[21] Zelfbewustzijn maakt het mogelijk om zichzelf te observeren en de uitkomst fungeert als nieuwe impuls voor het systeem om te compenseren en van te leren. In feite lijkt het erop dat zelfbewustzijn de turbo is op onze leerprocessen, of de turbo van het bewustzijn van onszelf en de staten waarin het systeem werkt. In het geval van het net gehuwde paar bijvoorbeeld kan de man alleen zichzelf genezen door het observeren van zijn innerlijke proces van het jaloers worden door zich af te vragen waarom hij deze gevoelens en gedachten produceert en door met het antwoord daarop zijn denkproces opnieuw te voeden.

Persoonlijk kan ik zeggen dat het bewustzijn van het proces alleen al zeer nuttig is om een kritische blik op het eigen gedrag te krijgen, wat enorm helpt bij het onderzoeken en het veranderen van het gedrag zelf. De echte resultaten komen echter pas wanneer je de koppeling met de elementen van de menselijke gebreken kunt doorsnijden.