In de scheidingsmediations die ik over de jaren vanaf 1997 heb gedaan, lijkt het alsof elke scheiding anders is. Natuurlijk zijn de personen en hun karakterstructuur telkens anders. Elk vogeltje zingt zoals het gebekt is, zo luidt het spreekwoord en de interactie van die verschillende zangwijzen maakt soms een prachtig duet, maar vaak ook een hartverscheurende dissonant, om even in het beeld te blijven.

Nadat ik in het Tijdschrift Conflicthantering in 2008 [1] mijn conflicttheorie op basis van autopoiesis had gepubliceerd, vroeg ik mij af of het ook mogelijk was om de theorie op een specifiek gebied verder uit te bouwen of toe te spitsen. De vraag rees of vanuit mijn conflicttheorie, die verderop nog aan de orde komt, meer gezegd kan worden hoe er zoveel huwelijken mislukken en wat daar dan aan ten grondslag ligt.

Toen werd mij op zeker moment gevraagd wat ik als de man gedaan zou hebben in de volgende casus: Een pas getrouwd stel krijgt zijn ouders op bezoek. De jonggehuwden nodigen hen uit voor een diner de volgende dag in een restaurant. De volgende middag komt de moeder van de man vast langs (de jonggehuwden zijn er niet, want werken beiden) en maakt het lievelingskostje van haar zoon, “vergetend” zij met zijn allen buitenshuis zouden gaan eten. Zoon en schoondochter komen thuis en daar snuiven de heerlijke geuren van het door moeder gemaakte gerecht op. Wat doet hij, blaast hij het etentje buitenshuis af om zijn moeder niet te kwetsen? Of stoot hij zijn vrouw voor het hoofd door (schijnbaar) de voorkeur aan zijn moeder te geven. Zijn vrouw ziet dit als cruciaal voor hun huwelijk aan wie hij de voorkeur geeft, haar of zijn moeder. Wat doet de man? Het is misschien interessant om even de tijd te nemen om zelf een oplossing voor dit dilemma te bedenken.[2]

Toen ik het goede antwoord, althans volgens het boek, had gegeven, daagde het mij dat belangrijker is om te weten wat er eigenlijk nodig is om een huwelijk goed te laten gaan dan om te analyseren wat er fout is gegaan. Het is ook logisch, alle bruidsparen beginnen immers met heel goede voornemens en hoog gespannen verwachtingen en met de absolute wil om er wat van te maken. Toch blijkt dat bij een heel hoog percentage van de gevallen na kortere of langere tijd toch niet te lukken. Maar wat is er dan misgegaan?

In hun boek The Seven Principles for Making a Marriage Work, laten John Gottman en Nan Silver [3] zien wat er nodig is voor een goed huwelijk. Het boek laat zich echter evengoed lezen als een catalogus van wat in de huwelijken die uiteindelijk uitmonden in een scheiding, heeft ontbroken en wat de negatieve spiraal in gang heeft gezet.

Het scheidingsconflict kan dus geanalyseerd als iets dat er in een goed huwelijk moet zijn, maar dat in casu ontbreekt.

In dit hoofdstuk maak ik een ruime bocht. Van Transformatieve en Narratieve Mediation naar een onderzoek over wat in goede huwelijken gebeurt om ze levend te houden, naar de filosofie van Martin Buber. Daarna neem ik via mijn eigen conflictmodel alle draden bijeen.