Deel II – Hoofdstuk 3
Het 2e en 3e cijfer van het profiel
1 Inleiding
In dit hoofdstuk beschrijven wij de 2 volgende elementen van het profiel, namelijk de wil en de vorm.
2.1. Het profiel en typering
Al eerder hebben wij gezegd dat het enneagram niet een typeringsstysteem is maar beschrijvingen van processen geeft. Op het noëtische niveau is het een stuurcode in de grote processen van mogelijkheden, willen en doen. Het enneagram als stuurcode komt hier heel pregnant terug. Zoals gezegd bestaat het profiel dus altijd als een 9, een 3 en een 6. Ieder mens heeft mogelijkheden (9), wil (3) en de vraag wat het draagt, hoe u het neerzet (6).
Wij hebben hiervoor uitgelegd dat dit ervaringscomplex gestructureerd is. Ieder mens bestaat als het ware uit verschillende samenwerkende elementen. Wij hebben deze de essentie, de drive, de vorm of de kredietverwachting en het milieu genoemd.
De essentie is datgene wat aangevuld moet worden, dat wat u komt doen en de andere punten zijn de gereedschappen waarmee u dat doet. De drive is datgene wat u in beweging brengt, waar u lyrisch van wordt, waarvan u in een flow komt en deze soort uitdrukkingen. Het is ook de hoop die doet leven, kortom het is dat wat u aan de gang houdt. De vorm of (krediet)verwachting is hoe u die drive gestalte geeft en de eigen houding naar de wereld toe. Het vierde hebben wij omschreven als het milieu.
Ieder mens heeft volgens ons deze vier elementen in zijn psychologische profiel. Deze elementen kunnen net als de essentie in de termen van het enneagram worden omschreven. De drive, de sfeer van 3 kan zitten op elk punt van het model. Bijvoorbeeld als de drive zit op 1, kan dit worden omschreven als de 3 van de 1. Een drive op 1 kan zich uitdrukken in een flow op het goede, in alle vormen die denkbaar zijn, ook in negatieve zin. De flow op 3, de 3 van de 3, een dubbele 3, kan zich uiten in een tomeloze ambitie en gedrevenheid die op zich erg ongericht kan zijn. De flow op 5, de 5 van de 3 kan zich uiten in een geweldige verzamelwoede, van Dinky Toys of boeken tot pure feitenkennis op elk gebied, zelfs dat van de nutteloze kennis.
Zo ontstaat een profiel dat bestaat uit 4 cijfers. Het is ons gebleken dat bij een enneagramtest deze vier elementen vaak, maar overigens niet altijd, hoog scoren in de test. Maar zoals iedereen weet zijn wij mensen niet volmaakt en zeker lang niet altijd uitgebalanceerde persoonlijkheden. Een vergelijking van de hoogste scores van een enneagramtest met ons model brengt dan ook vaak verdrongen of verzwegen karaktertrekken aan het licht
3.1. De verdere elementen
De lezer kan nu in grote verwarring zijn gebracht, vooral als hij/zij het eigen ennegramtype kent. De essentie komt zelden overeen met het bekende enneagramtype. Dit is verklaarbaar vanuit de al behandelde 9-3-6 driehoek. De 9 geeft hierin het begin, of vanuit het diametrale standpunt, het eindpunt aan. De essentie is het tekort en dat moet worden opgevuld, aangevuld, verholpen of eigenlijk en veel beter, geheeld. Een geheelde essentie betekent de vervulling van de opdracht in dit leven. Dat doen wij mensen, weer naar analogie, met behulp van zowel de 3 als de 6. De 3 is daarbij de wil, ook de drive en de 6 is wat de mens ervan maakt, hoe u het doet, de vorm waarin een mens het neerzet. De vorm is de vertragende factor. De drive en de kredietverwachting, de 3-7,5 en de 6-1.5 zijn dus de versneller en de rem. Alle punten tezamen, de essentie, de drive en de kredietverachting vormen samen uiteindelijk de omgeving.
De essenties zijn hiervoor besproken. Over de drive en de kredietverwachting is in de termen van het enneagram bij ons weten niet gepubliceerd. Het 4e cijfer, het mileu komt vaak, maar lang niet altijd overigens, overeen met wat in de enneagramliteratuur het enneagramtype wordt genoemd. Dit komt omdat het werkt als een soort Dao, een Pad. Wat wij hiermee bedoelen laat zich het gemakkelijkste vatten in een beeld, namelijk dat het al doende wordt gemaakt. Het beeld van het kappen van een pad in het oerwoud past hier bij. Dit 4e cijfer wordt behandeld in het volgende hoofdstuk.
3.2. Het 2e cijfer: de Drive
De drive van een mens is zijn wil tot leven. Zonder drive is er geen leven in de brouwerij. Iemand zonder drive zit op de bank en doet niets. De drive in relatie tot het enneagrafische systeem is de drive die voortkomt uit het profiel. Deze drive kan in de termen van het enneagram worden benoemd en dus worden beschreven. Een persoon met zijn drive op 1 heeft dus de wil (op 3), in beginsel om het goede (op 1) te doen. De manier waarop hij dat doet kan worden begrepen in de termen waarin Riso/Hudson (Enneagram Basisboek, 1996) de hoge, midden en lage typen met in totaal 9 niveaus beschrijven. Het hoogste type is De Wijze Realist en een laagste type is De Straffende Wreker, met alles wat daar tussen zit.
Voor elke type drive kan op die manier worden omschreven wat de drive, de wil is. Een drive op 2 kan worden omschreven met de wil op verbinden en communicatie. Die kan zich vertalen uiteindelijk in het brengen van hulp, de wijze waarop het enneagram het type 2 vertaalt. De wijze waarop dit wordt vormgegeven is daarmee niet bepaald. Een persoon met als 2e cijfer een 2 kan ontwikkelingshulp gaan doen, maar kan ook in een contemplatief klooster zitten. De uiteindelijke feitelijke ontwikkeling is grotendeels afhankelijk van de omstandigheden waarin zich alles afspeelt. Een mens kan zich met van alles verbinden en omdat dit op verschillende wijzen (van laag tot hoog) kan gebeuren, kan een drive op 2 inhouden de wil om zich te verbinden met dieren of planten, maar ook met een groter of hoger doel.
Zoals hiervoor al gezegd is in de voorgaande voorbeelden sprake van de 3 van 1 en de 3 van 2. De drive op 3 is dus de 3 van 3, een dubbele 3: De wil om te willen. Dit kan zich uiten in een of andere vorm van ambitie, die op een hoge, middelmatige of lage wijze wordt uitgeoefend.
Het verlangen op de verschillende punten kan worden vertaald als volgt. Het verlangen, de drive geeft energie. Door uw verlangen op een bepaald punt te hebben krijgt u dus energie door in te vullen waarop u verlangen ligt. Wij geven een aantal korte beschrijvingen ter indicatie. Afhankelijk van de persoon, hoog of lage vorm in de zin van Riso/Hudsom, kunnen zich andere elementen laten zien. De kennis van het betreffende punt van de herkenning makkelijker.
3.3. De beschrijvingen
Het verlangen op 1 in wordt ingevuld door te ordenen, op te ruimen, orde te scheppen, normen te stellen, kortom het goede te willen en doen. Dit wordt gedaan zonder aanziens des persoons.
Het verlangen op 2 wordt ingevuld door te werken met mensen, hulp te bieden, zich te verbinden met een Doel, overigens vooral waar het gaat om mensen.
Het verlangen op 3 wordt ingevuld door actie, presteren, de concurrentie of de strijd aangaan, op welk terrein ook maar, bijvoorbeeld in sport of in het bedrijfsleven.
Het verlangen op 4 wordt ingevuld door zich op het unieke te storten, iets anders te doen buiten de gewone paden. Het kan zich ook uiten in kritisch gedrag, zuiveren tot op het bot, niet om te kwetsen, maar om helderheid te scheppen.
Het verlangen op 5 wordt ingevuld door kennis, overzicht, transparantie te krijgen.
Het verlangen op 6 wordt ingevuld door loyaal te zijn, vertrouwen en veiligheid te creëren, te geven en te ontvangen.
Het verlangen op 7 wordt ingevuld door te genieten, speels te zijn, zich niet te (willen) laten afleiden door problemen.
Het verlangen op 8 wordt ingevuld door in bezit te nemen, autoriteit in alle mogelijke betekenissen te zijn
Het verlangen op 9 wordt ingevuld door er te zijn, alle mogelijkheden open te houden.
De drive, de wil, het verlangen, het zijn omschrijvingen van dat wat u aan de gang houdt, of in modernere termen, waar u op kickt. Dit moet worden gezien vanuit het gezichtspunt van de primordiale 3. In de sfeer van deze primordiale 3 gaat het in eerste instantie om de wil tot leven, de wil tot scheppen. Het Verlangen in het 2e cijfer van de stuurcode is hiervan de afspiegeling. De 1 heeft de wil tot scheppen van het goede, de 2 het scheppen van verbinding, en zo voort. Het is als het ware een venster waarin dat het betreffende enneagramtype het aspect van het verlangen omvormt. De begrippen die bij elk enneagrampunt horen en zoals die in het eerste hoofdstuk zijn beschreven zijn hier, gezien door de “bril” van de 3 van toepassing.
4.1. Het 3e cijfer: De Vorm (kredietverwachting)
Iets dergelijks is ook bij de kredietverwachting van toepassing. Hier is het de “bril” van de primordiale 6, de vorm waarin het wordt neergezet. De manier waarop een persoon het neerzet is zijn kredietverwachting. Deze term kan wat lastig zijn, maar eenmaal goed begrepen geeft zij volledig weer wat er aan de hand is. Met de wil wordt een uitzending gedaan die ontvangen en in een vorm gegoten moet worden. Dit is het proces op 6 zoals dat hiervoor bij de primordiale processen is besproken. De ontvangst en de vorm is iets wat er is vóórdat het in de werkelijkheid wordt gehanteerd. De vorm is er dus al en houdt in een voorhouding over de manier waarop iemand het doet.
De kredietverwachting is zo deze voorhouding die een mens heeft ten aanzien van de reactie van de buitenwereld op de manier waarop hij het doet. Voor hemzelf is het een soort vanzelfsprekendheid dat die manier ook de manier is waarop anderen hem zien en waarin zij hem herkennen en erkennen. Hieruit volgt de betekenis van de kredietverwachting, de verwachting dat anderen herkennen en erkennen dat u goed bent zoals u bent in de manier waarop u vorm geeft aan wat u doet. Deze verwachting is niet iets dat bewust is. Het is eerder een onbewuste aanname van hoe u verwacht dat anderen u zien. De kredietverwachting is zo een soort bodem, de grond van wat u bent.
Kredietverwachting en vertrouwen grenzen aan elkaar. Maar er is een verschil. Kredietverwachting gaat verder: het is meer een eis dat het zo gebeurt als u wilt. In de termen van de primordiale 6 gezien bent u zo loyaal aan uw vorm, dat het een onbewuste eis wordt dat anderen u zien zoals u uzelf, meestal onbewust ziet.
In die zin is het bijna een 3-stuk, vooral omdat als het niet doorgaat zoals u wil, het een enorme teleurstelling oplevert.
Kredietverwachting is dus een relatie dus 3 en 6. Het is meer dan hoop.
Het is de verwachting dat iets geschiedt zoals u denkt dat het moet.
4.2 de beschrijvingen
De kredietverwachting kan ook weer in de termen van het enneagram worden verwoord.
De kredietverwachting op 1 houdt in dat u verwacht dat anderen vinden dat uw keuzen goed, moreel juist zijn.
De kredietverwachting op 2 houdt in dat u verwacht dat de ander u als bijzonder zien in de dienstbaarheid die u hebt én dat zij er dankbaar voor zijn.
De kredietverwachting op 3 houdt in dat u gezien, erkend en gewaardeerd wordt in wie u bent en wat u doet, ongeacht wat of hoe u het doet.
De kredietverwachting op 4 houdt in dat anderen erkennen dat er maar één van u is en dat ben u, want u bent bijzonder. Tevens de verwachting dat alles om u heen bijzonder is en op die manier het om u in uw bijzonderheid draait.
De kredietverwachting op 5 houdt in dat u verwacht dat de anderen u als (de) Meester zien in wat u ook maar doet of te berde brengt. Vakmanschap is Meesterschap! Wat u doet is Juist.
De kredietverwachting op 6 houdt in dat u verwacht de anderen u als het centrum zien, dat u niet in beweging hoeft te komen en dat de anderen dat ook erkennen. Het draait om U!
De kredietverwachting op 7 houdt in dat u verwacht dat de anderen jou als heler, goeroe, verlosser zien en tevens dat u het middelpunt van de actie bent, dat anderen op jou zitten te wachten.
De kredietverwachting op 8 houdt in dat u verwacht dat de anderen u in uw almacht, uw waarheid zien. Dat wat u zegt en doet Wáár is. U bent de Baas.
De kredietverwachting op 9 houdt in dat u verwacht dat de anderen u als onmisbaar zien en dat als u er niet bent het allemaal geen zin heeft.
U bent zich meestal helemaal niet bewust van de vorm waarin u dit doet. In een test kan dit nogal eens een blinde vlek zijn. Wie zicht krijgt op zijn vorm, dus de wijze waarom hij/zij het onbewust neerzet, krijgt meteen ook zicht erop waarom het soms met anderen zo moeilijk gaat en waarom afwijzing zo lastig is te verwerken.
4.3. Verdere uitleg en toepassingen
De term kredietverwachting komt van de onbewuste verwachting van het krediet dat u bij anderen hebt. Het is uw onbewuste verwachting hoe anderen u zien en in uw eigenheid, namelijk in uw vorm herkennen en erkennen. Een gefrustreerde kredietverwachting kan dan ook nogal dramatisch uitpakken. Het is net als een enneatype 6 (de kredietverwachting is immers de 6 van het betreffende punt) die contrafobisch kan worden. Tegenslag in de kredietverwachting wordt als een ernstige tegenslag ervaren en leidt vaak tot neerslachtigheid ten aanzien van het eigen kunnen. Doch in wezen is een dergelijke tegenslag niet meer dan een vernuchtering van de kredietverwachting, een kleine stap om meer realistisch ten aanzien van de vorm van het eigen handelen te worden. Als voorbeeld nemen wij iemand met een kredietverwachting op 2. Als deze persoon een professional is en zijn uiterste best heeft gedaan in zijn dienstverlening zal een afwijzing van de cliënt extra hard aankomen. Deze afwijzing wordt als afwijzing van de persoon gezien en gevoeld. Dit levert nogal wat verdriet op (2 ligt in de sfeer van 3 met als leidende emotie verdriet). De vernuchtering op 2 levert uiteindelijk nederigheid ten aanzien van het eigen handelen op. Het levert dan de erkenning op dat u het doet zoals u het doet, naar beste weten en kunnen en dat de rest de verantwoordelijkheid is van de ander. Deze vernuchtering levert stapjes op naar autonomie.
Iemand met een kredietverwachting op 8 zal bijvoorbeeld onbewust verwachten dat wat hij doet door de ander als waar wordt gezien. Een advocaat, een dominee of een arts met een kredietverwachting op 8 heeft zo een voordeel wanneer hij inderdaad voldoende eigen autoriteit heeft om waar te maken wat hij zijn cliënt of patiënt voorschrijft. Dit geldt eigenlijk voor iedereen, maar bij deze soort beroepen is het makkelijker zichtbaar te maken.
Een kredietverwachting op 5 geeft de onbewuste verwachting dat anderen u als de Meester zien. Wat u zegt is juist en u verwacht dat anderen dat ook zien. Dit is natuurlijk gevaarlijk, want of u het bij het rechte, dus juiste eind hebt is voor een groot deel van feiten, of van wat als feiten wordt gezien, afhankelijk en als u op u lauweren rust, zakt u er snel door. Een kredietverwachting op 5 houdt dan ook de noodzaak in om meester van de stof te blijven, anders wordt u een windbuil. De kredietverwachting op 8 is dus van een heel andere orde dan die op 5. Gaat de 8 om het ware, de Waarheid, de 5 gaat het om de Juistheid. De slogan Vakmanschap is Meesterschap is dan ook een 5-slogan.
5. Slot
De 3 elementen die tot nu toe behandeld zijn behoren als het ware tot uw wezen. Als u voor uzelf nagaat hoe het voelt om deze elementen te hebben, dan zult u wellicht zien dat daarmee de impulsen in uzelf als het ware beter uiteengerafeld kunnen worden.
In zekere zin blijven deze impulsen, uit welk onderdeel van het profiel ze ook komen aanwezig en herkenbaar. Maar de sturing vanuit de plaats in het profiel maakt het mogelijk om beter te leren zien hoe uw structuur op dit punt is.
In het volgende hoofdstuk wordt het 4e cijfer van het profiel behandeld.
Einde document