Voor mensen die een soort introductie in het Enneagram willen hebben die niet te lang is, of voor mensen die een al of niet gezonde tegenzin hebben tegen het bestuderen van meerdere boeken in hun geheel, heb ik een leeswijzer samengesteld.

Ik heb gemerkt dat er een algemene tegenzin bestaat tegen mijn gebruikelijke benadering van zoiets: je koopt een stel boeken en bestudeert die van voor naar achter. Niet voor iedereen is dat een goede weg. Je kunt het ook anders aanpakken. Enig lezen is onontkoombaar, maar niet te veel denk ik.

Ik stel voor om 4 boeken in ieder geval te kopen en het 5e is optioneel.

De 3 boeken die basismateriaal zijn, zijn de boeken van Nathans: Werken met het Enneagram, Scriptum Management, 2001;

Don Riso & Russ Hudson: Enneagram Basisboek, Becht, 2000 en (Niet dus het andere boek, (Wijsheid van het Enneagram) dat is een soort herhaling van Palmer). Het 3e boek is van Schaper en Ressang: Het Team in jezelf.

Van deze boeken stel ik voor dat je van Nathans leest de korte beschijving van elke type. Dat is dus 9 keer 1.5 bladzijde. Als je zo hier en daar geïnteresseerd raakt is dat prima. Het vierde Boek is van Helen Palmer, Handboek Enneagram. Hiervan is met name deel 3, de beschrijving van de samenwerking tussen verschillende typen interessant.

Van Riso/Hudson stel ik voor van elk type de gezondheidsniveau’s 3, 4 en 5 te lezen. Dat geeft een heel goed beeld, want daarin zitten de meeste mensen. Mensen op de gezondheidsniveaus 1 en 2 zijn geheel of bijna heilig en die krijgen nooit ruzie en mensen onder de niveaus 5/6 zijn te onmogelijk om te bemiddelen. Als je in de inleiding zo hier en daar iets leest is dat ook prima. Dat is minder dan 70 pagina’s.

Van het boek van Schaper/Ressang stel ik voor dat je wat bladert en leest in de hoofdstukken 4 en 9. Dat is leuke literatuur en dan raden waar het om gaat. De antwoorden staan er bij een paar pagina’s verder dus je kunt meteen checken. Dit boek begint zo langzamerhand te verouderen doordat de voorbeelden veelal uit de politiek komen en die veroudert snel.

Wat belangrijk is, denk ik, is het maken van de test die in het boek van Schaper staat. Eerst maken, eventueel ook door je partner. Bij het invullen niet te lang nadenken. De eerste reactie is de goede. Soms helpt het wel om na het invullen de vragen met elkaar door te nemen. Soms heb je een ander idee over jezelf dan je partner die daar toch altijd iets verder af staat en dus hopelijk wat objectiever is. Maar pas op voor wenselijke antwoorden. Leuk is dan om voor beiden de cirkel in te vullen en te kijken hoe de overlap en de verschillen zijn. Dat is erg verhelderend. Dan nog even lezen hoofdstuk 6. Dat geeft een beter inzicht in het hoe en waarom van de scores. Wat vaak te zien is dat partners complementair zijn, dat wil zeggen dat waar de ene een hoge score heeft, heeft de andere een lage. Ook overeenkomende punten zijn vaak goed te zien. Het is leuk om daarover met zijn tweeën nog eens verder te filosoferen. Ook verschilpunten komen op die manier aan het licht en kunnen zo onderwerp van gesprek en mogelijk oplossing worden van latente conflicten.

Van het boek van Palmer is met name deel 3 over de samenwerking van de verschillende typen en dus hun reactiepatronen leuk. Probeer in je omgeving een niet zo geslaagde en een wel geslaagde samenwerking te vinden en probeer die eens te ontleden aan de hand van de beschrijvingen.

Dit lijkt veel, maar dat valt echt mee. Hiermee heb je de basis wel te pakken. Natuurlijk is het zaak om daarna de boeken verder door te werken als je er gevoel op hebt dat het inderdaad wat is. Begin vooral niet als het je interesseert het eerste boek meteen geheel uit te lezen. Het totaal is toch veel en dan is het lastig om de lijn vast te houden. Daarvoor nemen de meeste mensen zich gewoon niet voldoende tijd, of hebben die eenvoudig niet.

Wat ik in de praktijk ook met veel succes gedaan heb is met een groep het bekijken van films.

De reden is dat een film een uitvergroting is van de werkelijkheid en daardoor makkelijker herkenbaar dan in het gewone leven. Een mooie film om te beginnen is The Bridge on the River Kwai. Met name de gedeelten met de interactie tussen de beide kolonels, de Engelse en de Japanse is heel instructief voor het handelen van een 1. Het is het beste de film door te spoelen op de niet relevante gedeelten. Lees van te voren bijv. Riso/Hudson voor de 1 op de niveaus 4 en 5. De beide kolonels zijn namelijk niet zo gezond.

Een tweede film is: A few good men. Deze film gaat over de problematiek van type 8, 1 en 3.
Cruise is een 3 zoals in bijna alle films die hij speelt. Nicholson is een 8 en Moore is een 1 met een duidelijke 2-vleugel. Ook hier is het zinvol om even de types na te kijken. Voor Nicholson b.v 8 bij type 4/5. Cruise een 3 op niveau 4 en Moore een 1 op niveau 3/4. Wat is het type van Weinberg?

Een derde film is The Firm. Het is het leuk om zelf eens uit te zoeken wie wat is. De film is al een stukje ingewikkelder dan de vorige twee films.

Een film die grossiert in bijna zuivere enneagramtypen is Star Trek V, The Last Frontier. Een uitgebreide beschrijving staat elders op deze site. Links op deze pagina ziet u de vindplaats.

Het vijfde boek dat optioneel is, is het boek van H.A. Almaas: Negen Facetten van Eenheid. Dit boek gaat over essenties. Het is een laag dieper dan de boeken over het enneagram van gedrag. Ik zal proberen dit uit te leggen. Het enneagram is, zoals overigens elk typeringssysteem constructionistisch in zijn basis. Het is geen natuurwetenschap en dus niet 100% reproduceerbaar en daarmee volgens de materialistische bewijsregels volledig betrouwbaar. Maar het geeft wel, als je maar wilt kijken, tot op redelijke en m.i. grote hoogte een zichtbaar en reproduceerbaar patroon in de werkelijkheid weer. Almaas heeft een algemeen gedeelte. Dit is moeilijk, maar erg waardevol. In het bijzondere gedeelte gaat in op de spirituele dimensie van de verschillende types. In het enneagram bestaan meer lagen. De eerste is die van het gedrag. Daarover gaan de meeste boeken, ook de hiervoor genoemde. Maar allemaal, vooral Nathans, leggen ze er de nadruk op dat er een “spirituele” laag is. De meeste boeken komen hier niet aan toe. Jan Willem van de Wetering doet dat enigszins, maar het wordt dan te vaag en de meeste mensen, althans ik, haken dan af. Almaas schrijft over deze spirituele laag op een manier die voelbaar maakt dat het geen onzin is. Om dit begrijpelijk te maken nog het volgende.

Volgens sommigen is het gedrag dat je feitelijk vertoont, dus b.v. 5 of 9, de reactie in de vroegste jeugd als overlevingsstrategie op de omgeving. Het is dus gedrag op ego-niveau. Dit is een aanname en er is geen bewijs voor. Daarnaast is er de essentie, het fundamentele tekort dat ieder mens vertoont. Dit tekort wordt beschreven door Almaas. De essentie is dus in feite een opdracht, namelijk om het tekort op te heffen. De essentie en het ego vormen samen een twee-eenheid die uiteindelijk moet overgaan in een echte eenheid. Het ego is heel belangrijk omdat het de lijn met de wereld is. Hier zit veel meer achter, ondermeer de overtuiging van reïncarnatie. Dat voert hier te ver. Almaas vertelt niet hoe je kunt zien welke essentie bij je past. Er zijn wat aanwijzingen die ik van elders haal. Soms is het hoofdgedrag ook het type van de essentie. Maar dat is lang niet altijd zo. Je moet het boek van Almaas lezen en kijken of je op zijn omschrijving van het tekort herkenning hebt. Voor wie het aandurft kun je lezen het hoofdstuk over vertrouwen en het hoofdstuk dat bij je essentie past. Kijk of je herkenning kunt vinden, niet op gedrag, maar op het voelen in bepaalde situaties, wanneer word je boos, verdrietig, waar gaat het je om, wat vind je nu écht belangrijk enzovoort. Als je Almaas leest, tot mijn spijt lastig, dan levert wellicht wat persoonlijk inzicht op.

Veel succes!

PS de boeken kunt u in iedere goede boekhandel kopen of bestellen.

Voor mensen die verder geïnteresseerd zijn geraakt staat op een andere pagina een verkorte Bibliografie Enneagram voor de Nederlandse taal.